kancelaria@rybka-slowinska.pl
22 października 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał przełomowy wyrok w sprawie C-652/22, który może znacznie wpłynąć na zasady udzielania zamówień publicznych w UE. Orzeczenie to dotyczy możliwości wykluczania wykonawców z krajów spoza UE, które nie są objęte międzynarodowymi umowami gwarantującymi równy dostęp do przetargów.
Tło sprawy
Sprawa, która trafiła do TSUE, miała swój początek w Chorwacji. Sąd chorwacki rozpatrywał konflikt związany z turecką spółką uczestniczącą w przetargu na budowę infrastruktury kolejowej. Głównym problemem była interpretacja przepisów unijnych, w szczególności art. 36 i 76 dyrektywy 2014/25/UE w zakresie uwzględnienia przez zamawiającego dokumentów wykazujących spełnienie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, które wykonawca dostarczył po raz pierwszy już po upływie terminu na złożenie oferty.
Trybunał wyjaśnił, że Turcja jako kraj, który nie podpisał z Unią Europejską międzynarodowych umów o zamówieniach publicznych (np. GPA), nie może powoływać się na przepisy unijne i domagać się równego traktowania swoich ofert z ofertami złożonymi przez wykonawców z państw członkowskich i państw trzecich, które zawarły z UE odpowiednie umowy międzynarodowe. TSUE podkreślił, że dostęp takich wykonawców do przetargów w UE nie jest zagwarantowany i mogą zostać z nich wykluczeni. Zatem prawo UE nie zabrania państwom członkowskim dopuszczania wykonawców z takich krajów do postępowań, ale nie muszą oni być traktowani na równi z firmami z UE lub krajów związanych z Unią GPA lub innymi umowami międzynarodowymi.
Warto przypomnieć, że GPA (Government Procurement Agreement) to międzynarodowe porozumienie w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO), które gwarantuje sygnatariuszom wzajemny dostęp do rynków zamówień publicznych. Porozumienie obejmuje zamówienia na towary, usługi oraz kluczowe inwestycje budowlane, w zakresie określanym przez każde z państw członkowskich.
Przełomowy wyrok TSUE w sprawie zamówień publicznych
Decyzja TSUE może mieć dalekosiężne konsekwencje dla rynku zamówień publicznych w UE, w tym w Polsce. W szczególności dotyczy to sektorów strategicznych, takich jak infrastruktura, energetyka czy technologie. Wyrok umożliwia wykluczanie firm z krajów trzecich, takich jak Turcja, Indie czy Chiny, co stwarza większe szanse dla firm unijnych i krajowych na zdobycie intratnych kontraktów.
Ponadto, nawet jeśli wykonawca z państwa trzeciego zostanie dopuszczony do przetargu, może być traktowany inaczej (nie na równi) niż oferenci z państw członkowskich lub krajów trzecich, które są stroną GPA lub podobnych umów z Unią Europejską. Oznacza to, że przedsiębiorcy z krajów trzecich mogą napotykać trudności w dostępie do rynków zamówień publicznych w UE, co może ograniczać ich konkurencyjność na międzynarodowej scenie.
Przykład z Polski: przetarg na linię kolejową Białystok–Ełk
Wyrok TSUE znalazł już praktyczne zastosowanie w Polsce. Spółka PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiła rekordowy przetarg na modernizację linii kolejowej Białystok–Ełk. Po raz pierwszy, z uwagi na wyrok TSUE, z przetargu mają zostać wykluczeni wykonawcy spoza UE oraz krajów niezwiązanych z Unią umową GPA ani inną podobną umową. Oznacza, to że firmy z państw trzecich, takie jak Turcja, nie będą mogły brać udziału w tym postępowaniu, co może przełożyć się na większe szanse dla rodzimych wykonawców i ograniczenie dominacji zagranicznych podmiotów na polskim rynku zamówień publicznych.