Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP

Polski rynek pracy czekają ważne zmiany. Już od 1 czerwca 2025 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP (tekst ustawy). To regulacje, które mają usprawnić proces zatrudniania cudzoziemców, ograniczyć nieprawidłowości i nadużycia, skrócić czas załatwiania spraw urzędowych oraz wprowadzić pełną elektronizację postępowań.

W naszym artykule wyjaśniamy, co się zmieni i jak te zmiany wpłyną na rynek pracy.

Dlaczego nowa ustawa?

Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że zainteresowanie pracodawców zatrudnianiem cudzoziemców systematycznie rośnie. W latach 2015–2021 liczba wydanych zezwoleń na pracę wzrosła prawie ośmiokrotnie. W projekcie wskazano, że popyt na pracę cudzoziemców będzie nadal wzrastał w kolejnych latach, co wymaga dostosowania polskiego systemu prawnego do zmieniających się realiów rynku pracy i nowych wyzwań. Dlatego celem nowej ustawy stało się wprowadzenie przejrzystych przepisów oraz rozwiązań informatycznych, które umożliwią załatwianie spraw drogą elektroniczną i usprawnią wymianę informacji między instytucjami.

Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP oraz ustawa z 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia mają zastąpić obowiązującą dotąd ustawę z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Co zmieni się w zasadach zatrudniania cudzoziemców od 1 czerwca 2025 r.?

Kary za nielegalne zatrudnienie będą wyższe

Za nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi grozić będzie kara grzywny od 3.000 zł do 50.000 zł. Co istotne karę tę wymierza się w kwocie nie niższej niż 3000 zł za jednego cudzoziemca. Dotychczas sankcja finansowa za powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy wynosiła od 1000 zł do 30 000 zł (art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Zatem nowe przepisy zaostrzają sankcje za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców.

Przykład: przedsiębiorca zatrudnia nielegalnie pięciu cudzoziemców. Zgodnie z nowymi przepisami minimalna kara finansowa jaką może zapłacić to 15.000 zł, a maksymalna to aż 250.000 zł.

Ustawa reguluje szereg innych sankcji finansowych dla podmiotów naruszających przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców, obejmujące m.in.:

nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca – grzywna od 1000 zł;
brak dopełnia obowiązków:
– przetłumaczenia umowy cudzoziemcowi, który nie zna języka polskiego, jeśli umowa przed dopuszczeniem cudzoziemca do pracy będzie sporządzona w języku polskim, a cudzoziemiec się nim nie posługuje. Umowa musi być przedstawiona na piśmie w języku dla niego zrozumiałym i przechowywana przez wymagany okres;
– przekazania organowi, który wydał zezwolenie na pracę kopii umowy z cudzoziemcem w języku polskim przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi – za pomocą systemu teleinformatycznego. Wyjątek: jeśli chodzi o umowę o pomoc przy zbiorach, kopię trzeba przesłać w ciągu 7 dni od powierzenia pracy;- przekazania organowi, który wpisał oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, kopii umowy z cudzoziemcem w języku polskim – za pomocą systemu teleinformatycznego – przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi
(grzywna od 1000 zł do 3000 zł)

doprowadzenie cudzoziemca do pracy nielegalnej poprzez wprowadzenie w błąd, wykorzystanie jego zależności lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania – grzywna od 6000 zł do 50 000 zł;
żądanie korzyści majątkowej za „załatwienie” zezwolenia na pracę lub innego dokumentu – również grzywna od 6000 zł do 50 000 zł;
doprowadzenie innej osoby do nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca – grzywna od 6000 zł do 50 000 zł.

Dodatkowo ustawa penalizuje powierzanie pracy cudzoziemcowi:

skierowanemu do wykonywania pracy przez podmiot niebędący agencją zatrudnienia (min. 6000 zł grzywny);
kierując go do wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem innego
podmiotu na innej podstawie niż umowa przewidująca wykonywanie pracy tymczasowej – również z grzywną nie niższą niż 3000 zł.

Oznacza to wprowadzenie sankcji za nadużycia związane z nieprawidłowym outsourcingiem pracowników, w szczególności w przypadkach omijania przepisów dotyczących pracy tymczasowej. Należy zauważyć, że ma to związek z rosnącą skalą nadużyć związanych z przekazywaniem pracowników podmiotom trzecim w ramach tzw. „outsourcingu pracowniczego”. Zatem celem ustawy jest również przeciwdziałanie takim praktykom, często związanymi z unikaniem odpowiedzialności za warunki zatrudnienia cudzoziemców.

Przepisy karne uregulowane są w art. 84-86 ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP.

Odmowa wydania zezwolenia na pracę

W nowej ustawie rozszerzono przesłanki odmowy wydania zezwolenia na pracę. Zgodnie z art. 13 ustawy organ obligatoryjnie odmówi wydania zezwolenia na pracę, jeśli wystąpią przesłanki takie jak:

brak dopełnienia przez pracodawcę obowiązków wobec ZUS i urzędu skarbowego (czyli istnienie zaległości w składkach lub podatkach). Dotychczas była to przesłanka fakultatywna – oznaczało to, że organ mógł, ale nie musiał odmówić wydania zezwolenia na pracę w przypadku stwierdzenia utrudniania kontroli. Od 1 czerwca 2025 r. będzie to przesłanka obligatoryjna, zatem organ wydający zezwolenie na pracę będzie zobowiązany do sprawdzenia czy „pracodawca” dopełnia obowiązki m. in. w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz uiszczania podatków;
przekroczenie ewentualnego limitu zatrudnienia cudzoziemców u danego pracodawcy (ile taki limit zostałby określony). Nowe przepisy dają Radzie Ministrów możliwość wprowadzenia limitów zatrudniania cudzoziemców (art. 13 ust. 7);
podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi został ustanowiony lub działa w celu ułatwiania cudzoziemcom wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ta przesłanka ma zapobiegać nadużyciom związanym z wykorzystywaniem zezwoleń na pracę w celach innych niż legalne zatrudnienie. Co ważne, ustawa przewiduje konkretne kryteria, które pomogą organom ocenić, czy firma rzeczywiście działa w ten sposób;
udostępnianie podmiotom trzecim pracowników o określonych kwalifikacjach w ramach tzw. „outsourcingu pracowniczego”. Zatem odmowa nastąpi, gdy z okoliczności sprawy wynika, że pracę cudzoziemcowi powierzyłby podmiot, który nie jest agencją pracy tymczasowej działającą na terytorium Polski, a praca byłaby wykonywana na rzecz osoby trzecie. To odpowiedź na nadużycia tzw. outsourcingu pracowniczego, który bywa wykorzystywany w sposób fikcyjny, niezgodny z prawem;
brak podjęcia pracy po przyjeździe do Polski – jeśli cudzoziemiec w ciągu ostatnich 2 lat miał już zezwolenie na pracę lub oświadczenie o powierzeniu pracy i przyjechał do Polski, ale faktycznie nie podjął zatrudnienia, może spotkać się z odmową wydania kolejnego zezwolenia. Tylko uzasadnione przyczyny braku pracy mogą uchronić go przed odmową wydania zezwolenia na pracę. Taka regulacja ma na celu ukaranie cudzoziemca, który wjechał do Polski na podstawie zezwolenia na pracę, ale nie rozpoczął faktycznie pracy, na którą miał pozwolenie. Dzięki temu można zapobiegać nadużyciom związanym z wykorzystaniem zezwoleń tylko do przekraczania granicy;
udaremnianie lub utrudnianie przeprowadzenia kontroli legalności powierzenia pracy cudzoziemcom i wykonywania pracy przez cudzoziemców przez podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi w okresie 24 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku. Zatem pracodawcy utrudniający kontrole legalności zatrudnienia mogą stracić prawo do zatrudniania cudzoziemców.

Przesłanki odmowy wydania zezwolenia na pracę zostały szczegółowo określone w art. 13 nowej ustawy.

Pełna elektronizacja postępowań

Nowe przepisy przewidują pełną elektronizację procedury związanej z uzyskiwaniem zezwoleń na pracę dla cudzoziemców – od momentu złożenia wniosku aż po odbiór decyzji. Wnioski o zezwolenia na pracę oraz oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy złożone w inny sposób niż za pomocą systemu teleinformatycznego pozostawia się bez rozpoznania. Również postępowania odwoławcze będą prowadzone wyłącznie w formie elektronicznej.

Rezygnacja z informacji starosty

Nowa ustawa rezygnuje z wymogu przedstawiania w postępowaniu o wydanie zezwolenia na pracę informacji od starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy. Oznacza to likwidację dotychczasowej procedury, w ramach której urząd pracy oraz pracodawca podejmowali działania mające na celu uzyskanie takiej informacji.

Lista zawodów z ograniczonym dostępem dla cudzoziemców

W sytuacji pogorszenia lokalnej sytuacji na lokalnym rynku pracy, właściwy starosta będzie mógł ustalić listę zawodów, w których nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom zamierzającym podjąć zatrudnienie na terenie danego powiatu.

Sporządzenie takiej listy nastąpi na uzasadniony wniosek dyrektora powiatowego urzędu pracy, po uzyskaniu pozytywnej opinii powiatowej rady rynku pracy. Następnie lista zostanie przekazana wojewodzie do zatwierdzenia i wpisu do rejestru prowadzonego przez ministra właściwego do spraw pracy.

Przy tworzeniu listy starosta uwzględni m.in. stopę bezrobocia, zwolnienia grupowe, liczbę zarejestrowanych bezrobotnych i poszukujących pracy w danym zawodzie oraz liczbę zgłoszonych ofert pracy. Wojewoda, zatwierdzając listę, weźmie pod uwagę także kwestie bezpieczeństwa państwa, politykę migracyjną oraz potrzeby rynku pracy.

Jaki jest cel nowych przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców?

Jak wynika z uzasadnienia projektu nowa ustawa utrzymuje dotychczasowe podejście, zgodnie z którym dostęp cudzoziemców do rynku pracy powinien odpowiadać potrzebom rynku. Dla osób bez swobodnego dostępu oznacza to konieczność inicjatywy ze strony pracodawcy lub innego podmiotu – np. poprzez złożenie wniosku o zezwolenie na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy. Jednocześnie uwzględniono ryzyka związane z napływem dużej liczby migrantów zarobkowych – takie jak wypieranie pracowników lokalnych, spadek wynagrodzeń, rozwój szarej strefy. Nowe regulacje mają zapobiegać takim nadużyciom.

Istotnym celem ustawy jest także przeciwdziałanie bezprawnym działaniom, polegającym na uzyskaniu zezwolenia na pracę, ale nie w celu zatrudnienia cudzoziemca, lecz legalizacji jego pobytu – często za wysoką opłatą.

Istotne jest również wprowadzenia limitów powierzenia pracy cudzoziemcom czy tworzenia listy zawodów, w których nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom.

Podsumowując, ustawa reguluje:

zasady dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy, wskazuje właściwe organy oraz określa tryb postępowania w tych sprawach,
szczególne działania w zakresie aktywizacji zawodowej i integracji społecznej cudzoziemców
finansowane ze środków Funduszu Pracy,
zamknięty, szczegółowy katalog form aktywności ekonomicznej dostępnych dla cudzoziemców, a także grupy cudzoziemców, do których przepisów ustawy się nie stosuje – z uwagi na to, że warunki podejmowania przez nich działalności regulują odrębne przepisy prawa polskiego, postanowienia umów międzynarodowych mających bezpośrednie zastosowanie lub powszechnie uznawane zwyczaje międzynarodowe. Wyłączenie to dotyczy również sytuacji, gdy działalność cudzoziemca ma charakter incydentalny i nie jest powiązana z polskim rynkiem pracy.
Wśród cudzoziemców wyłączonych spod działania ustawy znajdują się m.in. osoby, które:
– posiadają zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej,
– uzyskały status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej,
– korzystają z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej,
– otrzymały zgodę na pobyt ze względów humanitarnych.

Źródła:
Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Uzasadnienie rządowego projekt ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Informacja w sprawie ustawy z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania
pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (informacja prasowa).

Reforma rynku pracy: Jakie zmiany w zatrudnianiu cudzoziemców nastąpią od 1 czerwca 2025 r. ?