kancelaria@rybka-slowinska.pl
Aby legalnie korzystać z utworu, potrzebne jest formalne przeniesienie autorskich praw majątkowych. Zwykła ustna zgoda czy wymiana e-maili, to za mało. Zgodnie z art. 53 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nieodzownym warunkiem, aby nastąpiło przejście autorskich praw majątkowych jest zawarcie umowy w formie pisemnej.
To nie tylko formalność, ale kluczowy element ochrony interesów obu stron – zarówno twórcy, jak i nabywcy praw. Zlekceważenie tego wymogu może prowadzić do nieporozumień, problemów prawnych, a w konsekwencji do kosztownych sporów sądowych.
Prawo autorskie wyróżnia dwa podstawowe typy umów dotyczących przejścia autorskich praw majątkowych:
- umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe – przenosi prawa na nabywcę, ma charakter trwały,
- umowa licencyjna – daje możliwość korzystania z utworu i ma charakter tymczasowy, natomiast nie przenosi praw na nabywcę, np. zakup licencji na wykorzystanie utworu muzycznego w reklamie.
Art. 67 ustawy wyróżnia dwa rodzaje licencji:
- Licencja wyłączna – umożliwia licencjobiorcy prawo wyłącznego korzystania z utworu w zakresie określonym w umowie. Oznacza to, że twórca (licencjodawca) zobowiązuje się, że nie udzieli licencji na te same pola eksploatacji żadnej innej osobie. Licencja wyłączna musi być zawarta w formie pisemnej.
- Licencja niewyłączna – w przypadku tej licencji np. twórca może nie tylko dalej korzystać z utworu samodzielnie, ale również udzielać kolejnych licencji innym osobom, w tym samym lub innym zakresie. Licencja niewyłączna nie wymaga wyłączności na korzystanie z utworu, co oznacza, że różne osoby mogą jednocześnie korzystać z tego samego dzieła.
Licencje niewyłączne mogą być zawierane nawet w sposób dorozumiany, co oznacza, że ta umowa licencyjna może powstać na podstawie działania obu stron, bez formalnego pisemnego potwierdzenia. Przykład stanowi sytuacja, w której licencjobiorca zaczyna korzystać z programu udostępnionego przez licencjodawcę, co sugeruje, że licencja została udzielona w sposób dorozumiany. Należy jednak pamiętać, że nabycie praw licencyjnych w sposób dorozumiany niesie pewne ryzyka, dlatego najlepiej jest każdorazowo uzyskać pisemne potwierdzenie warunków współpracy.
Oprócz wymienionych wcześniej rodzajów umów, w praktyce obrotu prawami autorskimi pojawiają się także inne formy pozwalające na korzystanie z tych praw, takie jak umowa dzierżawy czy użytkowania praw autorskich. Można je porównać do wynajmu praw autorskich na określony czas, podobnie jak ma to miejsce w przypadku wynajmu nieruchomości. Takie rozwiązania dają dużą elastyczność w tworzeniu umów, co pozwala dostosować je do specyficznych potrzeb danej branży lub charakteru współpracy między stronami.
Umowy dotyczące praw autorskich są częścią szerokiego systemu prawa cywilnego zatem stosuje się do nich zasadę swobody umów. Daje to stronom szeroką wolność w określaniu warunków umowy. Przykładowo, twórca może zastrzec, że jego utwór nie może być wykorzystywany w określonym zakresie np. w określonych reklamach. Jednak prawo autorskie wprowadza pewne ograniczenia, których celem jest ochrona twórcy.
Na koniec, warto wspomnieć o kluczowej zasadzie wynikającej z art. 41 ust. 2 ustawy o prawach autorskich i pokrewnych – umowa dotycząca przeniesienia autorskich praw majątkowych lub udzielenia licencji musi wyraźnie określać pola eksploatacji. Co to oznacza w praktyce? Każda umowa musi wskazywać, w jakim zakresie nabywca może korzystać z utworu – czy tylko w internecie, czy także w formie drukowanej, czy np. reemisję w mediach. Pole eksploatacji jest niezwykle ważne, ponieważ od jego precyzyjnego określenia zależy, jak szeroko nabywca może dysponować danym utworem. Twórca, podpisując umowę, musi więc zwracać szczególną uwagę, by nie przekazać więcej praw niż rzeczywiście zamierzał.