W dniu 20 września 2024 r. weszła w życie nowelizacja prawa autorskiego, tj. ustawa z dnia 26.07.2024 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy o ochronie baz danych oraz ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Wyjątkiem jest art. 1 pkt 24 tej ustawy, który zacznie obowiązywać po upływie 6 miesięcy od daty ogłoszenia, tj. od 20 lutego 2025 r.

Nowelizacja prawa autorskiego wynika z konieczności wdrożenia dwóch dyrektyw Unii Europejskiej: dyrektywy 2019/789 (tzw. SATCAB II, dotyczącej wykonywania praw autorskich w transmisjach online i reemisji programów telewizyjnych) oraz dyrektywy 2019/790 (tzw. DSM – Digital Single Market, dotyczącej praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym). Nowe przepisy wprowadzają znaczące zmiany, mające na celu dostosowanie krajowego prawa do realiów współczesnego rynku cyfrowego.

Kluczowe zmiany wprowadzone nowelizacją

Nowe prawa pokrewne dla wydawców prasy

Wydawcy prasowi uzyskali wyłączne prawo wydawców do eksploatacji ich publikacji online przez platformy internetowe. Oznacza to, że platformy takie jak Google będą musiały uiszczać wynagrodzenie za wykorzystywanie treści wydawców prasy, nawet w formie krótkich fragmentów publikowanych np. w wynikach wyszukiwania lub mediach społecznościowych. Platformy będą zobowiązane do uzyskania zgody wydawców na eksploatację ich utworów, co pozwoli na lepsze zabezpieczenie interesów wydawców, których treści dotychczas często były wykorzystywane bez odpowiedniego wynagrodzenia.

Mediacje prowadzone przez Urząd Komunikacji Elektronicznej (UKE)

Jeśli wydawcy prasy oraz dostawcy usług cyfrowych nie osiągną porozumienia w sprawie warunków wynagrodzenia w ciągu trzech miesięcy negocjacji, każda ze stron może zwrócić się do Prezesa UKE o przeprowadzenie mediacji. W przypadku braku porozumienia, Prezes UKE będzie miał prawo wydać orzeczenie ustalające wysokość wynagrodzenia za korzystanie z publikacji prasowej online. Od takiego orzeczenia przysługuje sprzeciw, który można złożyć do sądu powszechnego.

Tantiemy dla twórców i artystów wykonawców

Nowelizacja wprowadza prawo do tantiem za reemitowanie oraz udostępnianie filmów i seriali na platformach streamingowych VOD, takich jak np. Netflix czy Player. Dotychczas tantiemy były wypłacane głównie z tytułu nadawania utworów przez stacje telewizyjne. Zmiany te stanowią istotne udogodnienie dla twórców, aktorów, muzyków i innych artystów, zapewniając im dodatkowe źródło dochodu z eksploatacji ich utworów w środowisku cyfrowym.

Zmiany w klauzuli bestsellerowej

Twórcy, których dzieło odniosło znaczący sukces, będą mieli prawo dochodzić dodatkowego wynagrodzenia na drodze sądowej, jeśli wynagrodzenie uzyskane na mocy pierwotnej umowy okaże się nieadekwatne do zysków uzyskanych przez producenta lub wydawcę. Twórcy zyskają również prawo do regularnych informacji o dochodach uzyskanych z ich dzieła, co najmniej raz w roku, jednak nie częściej niż raz na kwartał, co w efekcie zwiększa przejrzystość rozliczeń.

Rozszerzenie dozwolonego użytku

Ustawodawca rozszerzył także zakres dozwolonego użytku utworów na cele edukacyjne i badawcze. Wprowadza możliwość korzystania do 25% danego utworu w celach dydaktycznych, pod warunkiem, że korzystanie to ma charakter niekomercyjny i odbywa się w bezpiecznych warunkach elektronicznych.

Licencja zbiorowa

Nowe przepisy wprowadzają możliwość udzielania licencji zbiorowych przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Licencja zbiorowa pozwala na bardziej efektywne zarządzanie prawami do utworów, umożliwiając łatwiejsze udostępnianie ich w ramach legalnych platform.

Odpowiedzialność platform internetowych za treści użytkowników

Nowelizacja przewiduje nowe zasady dotyczące odpowiedzialności platform internetowych za treści zamieszczane przez ich użytkowników. Platformy będą zobowiązane do podjęcia działań, aby usuwać lub blokować treści naruszające prawa autorskie. Wprowadzenie tych regulacji ma na celu lepszą ochronę interesów twórców, których prawa autorskie były często łamane przez nieautoryzowane zamieszczanie ich utworów w internecie.

Nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wprowadza istotne zmiany na polu ochrony praw twórców i wydawców w cyfrowej rzeczywistości. Dzięki nowym przepisom twórcy, artyści i wydawcy prasy zyskają skuteczniejsze narzędzia do ochrony swoich interesów i możliwość negocjowania bardziej adekwatnych wynagrodzeń za korzystanie z ich twórczości online.

radca prawny Natalia Rybka

Jeśli mają Państwo pytania dotyczące zmian w prawie autorskim, zapraszamy do kontaktu.