Archiwum kategorii: Prawo zamówień publicznych

Proponowane zmiany w Prawie Zamówień Publicznych 2025 – kontynuacja reform po przełomowym wyroku TSUE (C-652/22)

3 lutego 2025 r. do Marszałka Sejmu trafił projekt nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych, który ma na celu rozwiązanie czterech kluczowych problemów. Celem zmian jest poprawa efektywności systemu zamówień publicznych oraz wzmocnienie pozycji wykonawców, zwłaszcza małych i średnich firm. Według autorów projektu obecne przepisy ograniczają konkurencję, utrudniają realizację celów społecznych i gospodarczych oraz prowadzą do nieefektywnego wydatkowania środków publicznych. Proponowane zmiany w prawie zamówień publicznych stanowią kontynuację reform po przełomowym wyroku TSUE (C-652/22) wyroku TSUE (C-652/22).

Co dokładnie się zmieni? Projekt zakłada następujące zmiany:

Wykluczenie wykonawców naruszających wolność związkową:

Obecne przepisy Prawa zamówień publicznych (PZP) nie pozwalają na wykluczenie z przetargów firm, które dopuściły się naruszeń wolności związkowych – mimo że Dyrektywa 2014/24/UE (art. 57 ust. 4) daje taką możliwość. W efekcie środki publiczne mogą trafiać do podmiotów naruszających prawa socjalne, co stoi w sprzeczności z unijnymi przepisami.

Projekt zmian ma to naprawić. Proponuje rozszerzenie katalogu przesłanek do wykluczenia wykonawcy z postępowania o zamówienie publiczne. Nowym kryterium będzie skazanie za naruszenie przepisów ustawy o związkach zawodowych, a dokładnie – naruszenia wolności związkowych bądź też ich gwarancji w stosunkach zatrudnienia. Według autorów zmian pozwoli to na pełną implementację dyrektyw 2014/24/UE oraz 2022/2041 (dotyczącej adekwatnych wynagrodzeń minimalnych) i skutecznie wyeliminuje z systemu zamówień publicznych firmy łamiące prawo.

Waloryzacja wynagrodzeń wykonawców

Obecny system waloryzacji wynagrodzeń w zamówieniach publicznych nie działa efektywnie. Choć przepisy przewidują możliwość waloryzacji, zamawiający mogą tak konstruować klauzule, że wykonawcy muszą długo dochodzić swoich praw – często na drodze sądowej.

System nie chroni wykonawców przed gwałtownymi wzrostami kosztów, a wykonawcy reagując na to ryzyko wliczają w ceny ofert „bufory inflacyjne”, co prowadzi do zawyżania początkowych ofert.

Kluczowe rozwiązania to:

  • zakaz wyłączania waloryzacji, gdy roczny wzrost kosztów wykonania zamówienia przekracza 3%,
  • likwidacja obowiązku określania maksymalnej wartości podwyżki wynagrodzenia,
  • wprowadzenie corocznej waloryzacji i uproszczonego mechanizmu opierającego się na wskaźnikach GUS,
  • możliwość rozwiązania umowy, jeśli w ciągu 2 miesięcy nie dojdzie do waloryzacji.

Proponowane przepisy mają zapobiec zawyżaniu ofert, zmniejszyć liczbę sporów i upadłości wykonawców oraz usprawnić realizację zamówień publicznych. Dla wielu wykonawców uzyskanie waloryzacji wynagrodzenia stanie się realne, nawet gdy zmiany kosztów nie będą wysokie.

Nierówna konkurencja ze strony wykonawców spoza UE

Kolejnym problemem jest nierówna konkurencja ze strony wykonawców z krajów spoza UE, które nie są objęte międzynarodowymi umowami gwarantującymi równy dostęp do przetargów Dlaczego to problem? Firmy z państw trzecich, które nie muszą przestrzegać unijnych standardów (np. prawa pracy, ochrony środowiska), oferują niższe ceny i wypierają polskich wykonawców z rynku. To osłabia lokalną gospodarkę i redukuje miejsca pracy.

Projekt zmian, oparty na wyroku TSUE z 22 października 2024 r. (C-652/22), o którym pisaliśmy w poprzednim artykule – Wykluczenie firm spoza UE w przetargach – przełomowy wyrok TSUE w sprawie zamówień publicznych, wprowadza mechanizmy regulujące dostęp do przetargów dla firm spoza UE, które nie są stroną GPA (Government Procurement Agreement) lub podobnych umów z UE. Zamawiający mogliby określić w ogłoszeniu przetargowym szczegółowe warunki udziału wykonawców z państw spoza UE oraz kryteria oceny ich ofert.

Niewątpliwe korzyści takich zmian to zwiększenie uczciwej konkurencji oraz wsparcie dla krajowych wykonawców. Jak zauważają autorzy projektu, jest to szczególnie istotne z uwagi na rosnące po stronie przedsiębiorstw koszty przestrzegania przepisów środowiskowych i polityki społecznej UE.

Nadużywanie gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych

Wiele firm zmaga się z problemem nadużywania gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych.  Postulowane rozwiązania mają na celu ochronę wykonawców przed takimi praktykami. Kluczowe zmiany to:

  • zakaz żądania wypłaty kwoty wyższej niż wartość roszczenia (które kwota ta ma zaspokoić),
  • obowiązek poinformowania wykonawcy przed skorzystaniem z gwarancji,
  • wstrzymanie wypłaty gwarancji do czasu rozstrzygnięcia sporu przez sąd.

Celem jest ograniczenie nadużyć, poprawa płynności finansowej wykonawców i zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego.

Można zauważyć, że przetargowa rewolucja nabiera tempa, a Wyrok TSUE w sprawie C-652/22 to dopiero początek zmian w systemie zamówień publicznych. Proponowane zmiany mają chronić unijny rynek przetargowy przed nierówną konkurencją ze strony wykonawców z krajów spoza UE, które nie są objęte międzynarodowymi umowami gwarantującymi równy dostęp do przetargów (jak Turcja czy Chiny), mogących pozwolić sobie na oferowanie niższych cen niż europejscy wykonawcy. Dodatkowo poszerzenie katalogu wykluczenia wykonawców, uregulowanie kwestii waloryzacji wynagrodzeń czy zapobiegania nadużywania gwarancji to zmiany zmierzające do poprawy efektywności przetargów i sytuacji wykonawców.

Aktualnie projekt nowelizacji ustawy jest w fazie opiniowania. Jeśli zostanie pozytywnie przyjęty, nowe przepisy wejdą w życie już 14 dni po ogłoszeniu ustawy.

W przypadku pytań zapraszamy do kontaktu.

radca prawny Kinga Słowińska

Wykluczenie firm spoza UE w przetargach – przełomowy wyrok TSUE w sprawie zamówień publicznych

22 października 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał przełomowy wyrok w sprawie C-652/22, który może znacznie wpłynąć na zasady udzielania zamówień publicznych w UE. Orzeczenie to dotyczy możliwości wykluczania wykonawców z krajów spoza UE, które nie są objęte międzynarodowymi umowami gwarantującymi równy dostęp do przetargów.

Tło sprawy

Sprawa, która trafiła do TSUE, miała swój początek w Chorwacji. Sąd chorwacki rozpatrywał konflikt związany z turecką spółką uczestniczącą w przetargu na budowę infrastruktury kolejowej. Głównym problemem była interpretacja przepisów unijnych, w szczególności art. 36 i 76 dyrektywy 2014/25/UE w zakresie uwzględnienia przez zamawiającego dokumentów wykazujących spełnienie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, które wykonawca dostarczył po raz pierwszy już po upływie terminu na złożenie oferty.

Trybunał wyjaśnił, że Turcja jako kraj, który nie podpisał z Unią Europejską międzynarodowych umów o zamówieniach publicznych (np. GPA), nie może powoływać się na przepisy unijne i domagać się równego traktowania swoich ofert z ofertami złożonymi przez wykonawców z państw członkowskich i państw trzecich, które zawarły z UE odpowiednie umowy międzynarodowe. TSUE podkreślił, że dostęp takich wykonawców do przetargów w UE nie jest zagwarantowany i mogą zostać z nich wykluczeni. Zatem prawo UE nie zabrania państwom członkowskim dopuszczania wykonawców z takich krajów do postępowań, ale nie muszą oni być traktowani na równi z firmami z UE lub krajów związanych z Unią GPA lub innymi umowami międzynarodowymi.

Warto przypomnieć, że GPA (Government Procurement Agreement) to międzynarodowe porozumienie w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO), które gwarantuje sygnatariuszom wzajemny dostęp do rynków zamówień publicznych. Porozumienie obejmuje zamówienia na towary, usługi oraz kluczowe inwestycje budowlane, w zakresie określanym przez każde z państw członkowskich.

Przełomowy wyrok TSUE w sprawie zamówień publicznych

Decyzja TSUE może mieć dalekosiężne konsekwencje dla rynku zamówień publicznych w UE, w tym w Polsce. W szczególności dotyczy to sektorów strategicznych, takich jak infrastruktura, energetyka czy technologie. Wyrok umożliwia wykluczanie firm z krajów trzecich, takich jak Turcja, Indie czy Chiny, co stwarza większe szanse dla firm unijnych i krajowych na zdobycie intratnych kontraktów.

Ponadto, nawet jeśli wykonawca z państwa trzeciego zostanie dopuszczony do przetargu, może być traktowany inaczej (nie na równi) niż oferenci z państw członkowskich lub krajów trzecich, które są stroną GPA lub podobnych umów z Unią Europejską. Oznacza to, że przedsiębiorcy z krajów trzecich mogą napotykać trudności w dostępie do rynków zamówień publicznych w UE, co może ograniczać ich konkurencyjność na międzynarodowej scenie.

Przykład z Polski: przetarg na linię kolejową Białystok–Ełk

Wyrok TSUE znalazł już praktyczne zastosowanie w Polsce. Spółka PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiła rekordowy przetarg na modernizację linii kolejowej Białystok–Ełk. Po raz pierwszy, z uwagi na wyrok TSUE, z przetargu mają zostać wykluczeni wykonawcy spoza UE oraz krajów niezwiązanych z Unią umową GPA ani inną podobną umową. Oznacza, to że firmy z państw trzecich, takie jak Turcja, nie będą mogły brać udziału w tym postępowaniu, co może przełożyć się na większe szanse dla rodzimych wykonawców i ograniczenie dominacji zagranicznych podmiotów na polskim rynku zamówień publicznych.

radca prawny Kinga Słowińska