kancelaria@rybka-slowinska.pl
15 października 2024 r. skierowano do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, dotyczący wprowadzenia instytucji „ślepego pozwu”, umożliwiającego osobom poszkodowanym sięgnięcie do mechanizmów odpowiedzialności cywilnoprawnej w celu zwalczania zniesławiających wpisów w Internecie.
Ślepy pozew – o co w ogóle chodzi
Prawie każdy z nas, zarówno prywatnie, jak również w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa zetknął się w sieci z nieprawdziwymi, obraźliwymi czy pomawiającymi treściami w postaci komentarzy w serwisach społecznościowych, na forach internetowych czy platformach służących komunikacji, które mogą stanowić zagrożenie dla reputacji, dobrego imienia czy marki.
Jednym ze skutków rozwoju technologii i wzrostu liczby użytkowników Internetu jest fakt, że naruszenia dóbr osobistych w sieci stały się istotnym problemem społecznym. Jak trafnie wskazano u uzasadnieniu projektu zmiany omawianej ustawy, obowiązujące regulacje prawne okazują się niewystarczające, aby skutecznie chronić osoby poszkodowane, szczególnie gdy kluczowy problem stanowi identyfikacja sprawców, którzy ukrywają swoją tożsamość pod pseudonimami lub fałszywymi profilami. Aktualnie poszkodowany, który chce dochodzić roszczeń w postępowaniu cywilnym, musi znać konkretne dane umożliwiające identyfikację pozwanego, w tym jego imię i nazwisko albo nazwę oraz adres lub siedzibę.
Szczegóły postępowania i jego przebieg
Remedium na powyższe stanowi procedowana zmiana, która przewiduje w sprawach dotyczących naruszenia dóbr osobistych możliwość złożenia tzw. ,,ślepego pozwu’’, czyli pozwu bez konieczności wskazania danych osoby, która dopuściła się takiego naruszenia. W praktyce, ślepy pozew będzie wymagał od powoda złożenia pozwu z oznaczeniem pozwanego jako „osoba nieznana”. Kluczowym elementem pozwu będzie załączenie materiału dowodowego, w tym zrzutów ekranu zawierających naruszający wpis, z widocznym adresem URL, datą i godziną publikacji. Pierwszą czynnością dokonywaną przez sąd po skutecznym złożeniu pozwu, będzie występowanie do usługodawców internetowych, takich jak platformy społecznościowe czy serwisy hostingowe, z żądaniem przekazania danych umożliwiających identyfikację autora publikacji. Kolejno, sąd będzie występować do przedsiębiorcy telekomunikacyjnego.
Usługodawcy lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni, na których zostanie nałożony obowiązek udzielenia takich informacji, będą musieli dostarczyć dane identyfikujące użytkownika, w tym adresy IP i dane kontaktowe, jeżeli są one dostępne. Zgodnie z założeniami projektu, brak udzielenia odpowiedzi przez usługodawcę lub przedsiębiorcę telekomunikacyjnego w wyznaczonym terminie może skutkować nałożeniem kary grzywny w wysokości od stu tysięcy do miliona złotych.
Proponowane zmiany, a ochrona danych osobowych
Wprowadzenie instytucji „ślepy pozew” ma również kluczowe znaczenie z punktu widzenia ochrony danych osobowych.. W obecnym systemie prawnym brak regulacji, które umożliwiłyby Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych nakazanie usługodawcom udostępnienia danych sprawców, którzy dopuszczają się naruszenia dóbr osobistych w sieci. Jak wskazuje orzecznictwo, prawo potencjalnego powoda do żądania udostępnienia niezbędnych informacji celem wytoczenia powództwa o ochronę dóbr osobistych nie mieści się w pojęciu uzasadnionego interesu, o którym mowa w RODO. (m.in. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 października 2022 r., II SA/Wa 1174/22).
Z kolei projekt zmiany przepisów kodeksu postępowania cywilnego zakłada, że procedura pozyskiwania danych będzie odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami o ochronie danych osobowych, a dane pozyskane w toku postępowania będą mogły być wykorzystane wyłącznie w celach związanych z toczącym się postępowaniem sądowym.
Ślepy pozew – ochrona przed anonimowym hejtem w sieci
Dla osób poszkodowanych hejtem ,,ślepy pozew” może okazać się przełomowy. W szczególności umożliwi to ofiarom hejtu skuteczniejsze dochodzenie swoich praw, bez obawy o przeszkodę w postaci anonimowości sprawcy. Nowe przepisy mogą również przyczynić się do zmniejszenia skali hejtu w Internecie, ponieważ potencjalni sprawcy będą bardziej świadomi ryzyka poniesienia odpowiedzialności.
Projekt ustawy przewiduje wejście w życie nowych przepisów po 12 miesiącach od dnia ogłoszenia. Okres ten, zgodnie z treścią jego uzasadnienia, wynika z potrzeby zapewnienia usługodawcom i przedsiębiorcom telekomunikacyjnym odpowiedniego czasu na przystosowanie się do norm wynikających z proponowanych zmian. Projekt zakłada również zmiany w ustawie o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz w Prawie komunikacji elektronicznej.
Możliwość wniesienia „ślepego pozwu” może stać się ważnym narzędziem w walce z cyberprzemocą, działając zarówno zapobiegawczo, jak i jako środek odstraszający poprzez wprowadzenie realnej odpowiedzialności sprawców za hejterskie działania w sieci.